بررسی فقهی - حقوقی و جرم شناسی محکومیت به زندان

چکیده زندان مکانی است که اشخاص از نظر فیزیکی محدود، توقیف و معمولاً از آزادی های شخصی محروم می شوند. زندانها به طور قراردادی، سازمان هایی هستند که بخشی از نظام قضائی یک کشور محسوب می شوند و به منظور اجرای کیفر حبس، به عنوان یک مجازات قانونی که به صورت حکم از سوی دادگاه صادر شده است و به دلیل ارتکاب جرم بکار می روند. دردنیای معاصر مسأله محکومیت به زندان یکی از معضلات دستگاه¬های قضایی بوده و حکومت¬ها را در امور مدنی، نظام کیفری، حقوق عمومی و خصوصی با مشکلات عدیده¬ای مواجه ساخته است. دیدگاه¬های مختلفی در مورد زندان برای مجرمان وجود دارد که برخی بر تأیید این شیوه برای تأدیب محکومان به زندان صحه می¬گذارند و برخی بر این باورند که زندان نه تنها کارکرد بازدارندگی و اصلاحی نداشته بلکه بحران¬هایی را در بخش-های مهم حیات بشری از جمله نهاد خانواده در پی آورده است. البته در اندیشه دینی و فقهی منعی در خصوص بکارگیری زندان به صورت مطلق دیده نمی¬شود بلکه ادله و نصوص شرعی بر جواز بکارگیری زندان در موارد معدود دلالت می¬نماید. با این حال در حقوق موضوعه دیده می¬شود، صدها عنوان مجرمانه و یا جرم انگاری وجود دارند که مجازات آنها محکومیت به زندان است و پیامد آن آسیب¬ها و تأثیرات همه جانبه و جبران ناپذیری است که بر فرد، خانواده و پیکره اجتماع می¬گذارد؛ بنابراین ضرورت تبیین جایگاه محکومیت به زندان در اسلام و قوانین موضوعه و در نگاه عالمان جرم شناسی را ایجاب می¬نماید؛ زیرا هر سه دیدگاه عملاً با شکست روبرو شدند و افزایش جمعیت کیفری گواه بر این نظر است. پژوهش حاضر به بیان ماهیت زندان، تاریخچه، تعاریف، مبانی مشروعیت محکومیت به زندان به لحاظ فقهی و حقوقی، جایگاه زندان، موارد اعمال کیفر محکومیت به زندان و فلسفه آن، احکام و حقوق زندان و زندانیان از نظر اسلام می¬پردازدو همچنین به بررسی دیدگاه حقوقیان و جرم¬شناسان به مجازات محکومیت به زندان، بیان آثار زیانبار و محاسن زندان، لزوم تبیین روش¬های اصلاحی و پیشگیرانه در سیاست¬های کیفری و اعمال آن در سیاست¬های قضایی و تسهیل در امر قانونگذاری تأکید می¬ورزد. واژگان کلیدی: مجازات، زندان، مشروعیت، حبس، تعزیر، موارد زندان.